بازار کار رشته های ریاضی - فیزیک

رشته ریاضی - فیزیک دارای تنوع رشته ای بسیار زیادی است و دانش آموز برای انتخاب رشته گزینه های فراوانی را در پیش روی خود دارد. در بین این رشته ها، گروه مهندسی مانند مکانیک، عمران، برق و الکتورنیک و... طرفداران بسیاری دارند که از دلایل ان می توان به بازار کار خوب، راحت بودن نسبت به رشته های علوم پایه، کاربردی تر بودن در کشور و ... اشاره کرد.

به خاطر همین در گروه مهندسی رقابت بسیار فشرده است و رتبه های بالا انرا انتخاب می کنند. این در حالی است که رشته های علوم پایه در کشور ما طرفدار کمتری دارند. چون اولا بازار کار اصلا خوبی ندارند. هم چنین دروس انها بسیار سخت هستند و کاربرد کمی دارند. ولی باید گفت که حقیقت چیز دیگری است و ان این است که باید نخبه های کشور به سمت علوم پایه سوق داده شوند. تمام کشورهای پیشرفته دنیا بر روی علوم پایه سرمایه گذاری میکنند. مانند ریاضی کاربردی، فیزیک، شیمی، زیست شناسی، بیوتکنولوژی، ژنتیک و.... .در واقع علوم مهندسی جزء کوچک و محصول علوم پایه به شمار میروند. متاسفانه همه چیز در کشور ما برعکس است.

در کشور ما از علوم پایه اسقبال علمی خوبی نمی شود. بدین معنی که جایی برای تحقیقات وسیع برای این رشته ها وجود ندارد. برای مثال در کشور آمریکا بالای 10 آزمایشگاه بزرگ دنیا وجود دارد که در هر کدام بالای 3000 دانشمند رشته های پایه مشغول به فعالیت هستند. هم چنین هر دانشگاه آمریکا نیز دارای پزوهشکده به معنی واقعی هستند که از فیزیکدانها، ریاضیدانها و ... اسقبال علمی می شود. اما در کشور ما نهایت کاری که یک استاد مثلا فیزیک میتواند انجام دهد این است که یک آزمایشگاه کوچک در اختیار داشته باشد و با ترس و لرز تعدادی آزمایش انجام دهد که چون ادامه دار نیست و به تنهایی این کار را انجام می دهد، بعد از مدت زمانی استاد فرسوده می شود.

اولین رکن اساسی در انتخاب رشته دانشگاهی توسط دانش آموزان، علاقه همراه با آگاهی است. اگر واقعا دانش اموزی نسبت به یک رشته شناخت دارد و بدان علاقه مند است، بهتر است که آن رشته را انتخاب کند. چون علاقه در دراز مدت خوشد را نشان می دهد. انجا که فرد به سمت ناامیدی( از نظر آینده کاری) پیش میرود. علاقه داشتن به یک رشته به فرد استقامت در کار و تحقیق می دهد. باعث می شود که فرد تمام تلاش خود را برای رسیدن به بالاترین درجات ان رشته به کار گیرد. البته در انتخاب رشته باید استعداد و توانایی فرد را نیز در نظر گرفت.

یک راه برای اینکه دانش آموز بفهمد کدام رشته ها بازار کار خوبی دارند، این است که به طور مرتب روزنامه بازار کار و یا سایت پرتال دانشگاهی را ملاحظه کند و از جزئیات آگهی های بازار کار مطلع شوند. ان وقت دانش اموز می فهمد که در حال حاضر در ایران کدام رشته ها لااقل از بازار کار ظاهری خوبی برخوردار هستند. برای مثال تقریبا از هر 1000 اگهی برای رشته های مهندسی، شاید 1 یا 2 آگهی ان مربوط به رشته های علوم پایه باشد. خوب می شود فهمید که رشته های علوم پایه فرصت شغلی مناسبی در بازار ندارند. یکی از رشته هایی که واقعا بازار کار خوبی دارد، رشته حسابداری است. هر شرکت کوچکی حداقل یک حسابدار نیاز دارد. اما آیا مثلا هر شرکت به یک کارشناس فیزیک نیاز دارد؟ جواب خیر است. هم چنین رشته مهندسی کامپیوتر و آی تی. درست است که فارغ التحصیلان این رشته ها زیاد شده اند، اما باز هم هر شرکت کوچک حداقل به یک کارشناس رایانه و آی تی نیاز دارد.

و یا همواره در کشور ما ساختمان سازی و عمران انجام میگیرد. هر ساختمانی که ساخته می شود باید یک مهندس عمران و مهندس معمار بر آن نظارت داشته باشند. پس در مقایسه با رشته های علوم پایه از فرصت شغلی بسیار مناسب تری برخوردار هستند.

در بین رشته های علوم پایه، رشته شیمی فرصت شغلی بالاتری دارد. بعد از ان رشته های فیزیک و ریاضی تقریبا مانند هم هستند. رشته زیست شناسی اصلا فرصت شغلی مناسبی در ایران ندارد. فرصت شغلی بدین معنا ست که برای یک شغل به مقدار کافی گزینه برای ادامه کار در جامعه وجود داشته باشد، طوری که فرد اگر خواست( به هر دلیلی) بتواند سریع تغییر شغل دهد. نه این که به دلیل بد بودن شرایط شغلی آن رشته در جامعه، فرد مجبور به سوختن و ساختن در آن شغل بشود!! به این مرحله انزجار شغلی گفته می شود و اصلی ترین دلیل بد کار کردن یک فرد به شمار می رود.

کار آفريني در رشته فيزيک

منتظر نباشيد تا يک شغل تعريف شده به شما پيشنهاد شود. حتما نباید پشت میز بنشنید و یا کارهای مشخص و از قبل تعریف شده ای را انجام دهید. شغلهايي مانند تدريس، کار در مراکز دولتي و... (فرصتهاي شغلي که در اين وبلاگ معرفي شده اند) از جمله مواردي هستند که طرفدارن بيشماري دارند. پس بايد راهي را انتخاب کنيد که پويندگان کمي داشته باشد. سعي کنيد کار آفرين باشيد. يعني يک شغل جديد با خصوصيات جديد و با کارکرد جديد تعريف کنيد. چگونگي اين شغل را خودتان تعريف خواهيد کرد و اين باعث خوشحالي و علاقه شما به آن کار خواهد شد.

از آنجايي که شما فيزيک خوانده ايد، رشته اي که طبيعت و قوانين آنرا جستجو و واکاوي مي کند، بنابراين قادر هستيد کارهايي که ظاهرا به رشته شما چندان ربطي ندارند هم انجام دهيد. به اصطلاح دست شما بازتر و فکر شما وسيعتر و خلاقيت شما بيشتر از بقيه افراد است. در ذهن شما ايده هاي بسياري براي کار وجود دارد. مهم اين است که آنها را عملي کنيد. فکر کردن خالي فايده اي ندارد. در اينجا چند نمونه از موارد کارآفرینی رشته فیزیک را ذکر مي کنیم. البته شايد بسيار ساده باشند و به ذهن شما هم خطور کرده باشد. اما عملي کردن آنها مهم است. یقینا به ذهن شما موارد دیگر و جالبتری نیز خواهند رسید.

- ساخت وسايل آزمايشگاهي: چه در دوره دبيرستان و چه در دانشگاه ها، کار کردن با وسايل آزمايشگاهي ضروري است. آيا شما قادر نيستيد، تکنولوژي ساخت و نگهداري يک ابزار آزمايشگاهي فيزيک ( مانند نانوسکوپ، تلسکوپ، ميکروسکوپ نوري، ميکروسکوپ الکتروني، وسايل کمک آموزشي آزمايشگاه دبيرستان) را به دست آورده و از طريق آن شغلي دست و پا کنيد؟ مي توانيد يک شرکت کوچک راه انداخته که در اين زمينه ها فعاليت کند. براي مثال مشاهد شده شرکتي براي ساخت وسايل اپتيکي که کاربردهاي مختلفي در صنعت و غيره دارد، توسط دانشجويان اين رشته (فيزيک اپتيک و يا مهندسي برق) تاسيس شده و فعاليت مي کند. يا دانشي که دانشجويان رشته نانو فيزيک کسب کرده اند و آنرا در اختيار کارخانجات مختلف قرار داده اند( براي اتومبيل سپري ساخته شده از جنس نانو که بعد از ضربه خوردن، در اثر حرارت به حالت اوليه خود باز مي گردد). يا براي مثال شرکتي در ايران وجود دارد که بر روي ساخت ميکروسکوپ الکتروني و نانوسکوپ متمرکز شده و حتي يک مناقصه بين المللي را نيز جهت ساخت آن برنده شده است.شما می توانید بدون تاسیس شرکت، فقط ایده های علمی خود را در اختیار مراکز علمی و تولیدی قرار داده وبا انها وارد مذاکره شوید که در صورت اجرای طرح و تولید انبوه، هر دو طرف نفع ببرند.

حتي اگر چنين شرکتهايي هم تا کنون تاسيس نشده باشند، از آنها مي توان به عنوان يک شغل جديد در حيطه رشته فيزيک و يک فرصت شغلي نام برد. فرصتي که خود شما آنرا تعريف مي کنيد.

- انتشار مقالات علمي معتبر به صورت ماهنامه يا فصل نامه: اين روزها بازار توليد مقالات علمي داغ داغ است. مقالات علمي بسياري در زمينه فيزيک در مجلات معتبر به چاپ مي رسند و افراد بسياري دوست دارند که آنها را مطالعه کرده و بروز باشند. آيا شما نميتوانيد که معتبرترين مقالات فيزيک را در نشريه اي به صورت دو زبانه( هم فارسي و هم زبان اصلي) به چاپ برسانيد؟ مي توانيد اين مجله را به صورت ماه به ماه و با موضوعات طبقه بندي شده و با قيمتي مناسب در اختيار علاقه مندان قرار دهيد. اين يک فرصت شغلي فرهنگي- انتشاراتي در زمنيه فيزيک محسوب مي شود. يا مي توانيد يک دايره المعارف فيزيک منتشر کنيد. دايره المعارفي که هر ماه منتشر مي شود و علاوه بر آخرين اخبار رشته فيزيک، جنبه آموزشي نيز داشته باشد و شامل بخشهاي متنوعي باشد. يا مي توانيد يک سايت خدمات آموزشي فيزيک به راه بياندازيد. سايتي که خدمات آن رايگان نباشد. يا شما مي توانيد با داشتن مجوز نشر کتب دانشگاهي، اقدام به انتشار کتب دانشگاهي(ترجمه) و چاپ تاليفات محققين کشور کنيد.

- موزه تاريخ علوم: بازديد از موزه ها يکي از مفرح انگيزترين تفريحات است. ديدن ابزار آلات علمي قديمي(عتيقه جات علمي) مانند وسايل آزمايشگاهي در همه زمينه ها، همواره جالب خواهد بود. واقعا جالب خواهد بود که در يک موزه با ابزاري آشنا شويم که 400 سال قبل از آن براي ستاره شناسي استفاده مي شده است. وسيله اي مانند اسطرلاب. در اين زمينه نياز به يک مکان تقريبا وسيع داريد. مي توانيد خودتان اقدام به خريداري و جمع آوري عتيقه جات علمي کنيد و يا اينکه از کساني که اين وسايل را در اختيار دارند بخواهيد بر طبق يک قرارداد مالي، آنها را در اختيار موزه علوم شما قرار دهند. شما علاوه بر اينکه اجازه بازديد از موزه را به عموم مردم مي دهيد، براي آنها نحوه کار با اين وسايل را نيز توضيح مي دهيد. اين موزه هاي علمي هم اکنون در کشورهاي مختلف وجود دارد. مانند موزه علوم بوستون در آمريکا. فيزيک سراها نيز زير مجموعه اي از موزهاي علوم به حساب مي آيند که در آن دانش آموزان با آزمايشهاي جالب فيزيک آشنا مي شوند. در ايران تعدادي فيزيک سرا وجود دارد که نياز به گسترش دارند. سنگ بناي اوليه فيزيک سراها در ايران را دکتر محمد فرهاد رحيمي استاد فيزيک دانشگاه فردوسي گذاشتند که اميدواريم گسترش پيدا کنند.

- تاسيس آزمايشگاه هاي خصوصي: آزمايشگاه خصوصي مکاني است که امکاناتي را دراختيار محققين قرار مي دهند و در قبال آن از طرف وزارت علوم، دانشگاه و دولت مورد حمايت مالي قرار ميگيرد و يا اينکه اين آزمايشگاه با يک محقق و مخترع در ساخت و توليد محصولي شريک مي شوند که توليد آن محصول هم براي مخترع، هم براي آزمايشگاه خصوصي از نظر درآمد مالي و هم براي عامه مردم از نظر رفاه، مفيد خواهد بود. البته در این زمینه احتیاج به یک سرمایه گذار دارید. تاسیس آزمایشگاهی تخصصی که دستگاه های نانو فیزیک،شیمی و پتروشیمی داشته باشد، علاوه بر تولید علم، می تواند اشتغالزایی نیز ایجاد کند.

- ایجاد کتابخانه تخصصی و بانک مقالات و اطلاعات علمی فیزیک: کتاب های تخصصی همواره اولین مرجع مورد استفاده دانشجویان و محققین است. کتابخانه های دانشگاه ها ممکن است تمام کتابهای به چاپ رسیده در زمینه فیزیک را در اختیار نداشته باشند. همانطور که می دانید تعداد کتابهای چاپ شده در این زمینه بسیار زیاد است.یک کتابخانه خصوصی در زمینه فیزیک حاوی تعداد بیشماری از کتابهای مرجع و مهم در زمینه فیزیک است. هم چنین می تواند شامل میکروفیلمها، نشریات علمی و مجلات معتبر علمی وکتب الکترونیکی در زمینه فیزیک باشد که دانشجویان، اساتید و پژوهشگران در قبال پرداخت حق شارژ از آن استفاده نمایند. پس می توانید با یک کتابخانه شخصی کوچک شروع کنید و کار خود را گسترش دهید. تمام موارد ذکر شده درباره فرصت شغلی احتیاج به صرف وقت وحوصله دارند. این قبیل زمینه های شغلی را باید مرحله به مرحله پیش برد.

-تالیف و ترجمه کتاب به عنوان فرصت شغلی فیزیک خوانها

شما حتما به عنوان دانشجوی رشته فیزیک در هر مقطعی که باشید، با کتب تخصصی فیزیک سرو کاردارید. بالغ بر 80 درصد منابع اصلی دانشجویان برای گذراندن دوره های تخصصی و غیر تخصصی فیزیک به زبانهای غیر فارسی هستند. مخصوصا بحثهای فلسفی و جنبه های تاریخ علم فیزیک. منابع فارسی و ترجمه شده در زمینه فیزیک بسیار کم تعداد می باشد. اگر شما یک بازدید از سایتهای انتشاراتی معتبر دنیا انجام دهید، مشاهده می کنید که در یک گرایش فیزیک و حتی در یک حیطه تخصصی به تعداد زیاد و با موضوعات گوناگون،کتاب توسط محققین برجسته دنیا به رشته تالیف در می آید. حتی در برخی موضوعات چاپ کتاب به صورت سالی یک مرتبه انجام می شود و به اصطلاح در دوره های زمانی بسیار کوتاه متن کتاب بروز شده و مطالب جدیدتری مطابق با آخرین پیشرفتها ارائه می شود. این در حالی است که ما در ایران از برخی منابع بسیار قدیمی استفاده می کنیم. اگر این کتابها با همان سرعتی که بروز می شوند، با همان سرعت هم به فارسی برگردانده شوند، علاوه بر بالا بردن منابع علمی فارسی جهت مطالعه دانشجویان، خود به عنوان یک منبع درآمد برای افرادی که قادر به ترجمه ای روان و علمی هستند، می تواند مطرح شوند.

مخصوصا در مورد جنبه های تاریخ علم فیزیک که بسیار جالب و خواندنی هستند، به زبان فارسی کتاب بسیار اندکی وجود دارد. شرح رویدادهای صورت گرفته در انجام تحقیقات علمی به عنوان منبعی با ارزش تلقی می شود. هم چنین از جذابیت خاصی هم برخور دار است. علاوه بر این موارد هنوز کتابهای با ارزش دیگری هم هستند که ترجمه نشده اند مانند سخنرانی های فاینمن در فیزیک و یا کتابهای نیوتن که ارزش تاریخی دارند. پس برای یک فارغ التحصیل فیزیک ترجمه متون علمی معتبر، یک فرصت شغلی به حساب می اید. البته شرط اصلی آن این است که اولا تسلط خوبی به زبان تخصصی و عمومی داشته باشد و ثانیا به موضوع مورد ترجمه را تا حد نسبتا خوبی آگاهی داشته باشد.

از ترجمه مهمتر، بحث تالیف کتابهای تخصصی فیزیک است که باز هم در این زمینه محققین ما کم کار هستند. اگر یک محقق نتواند درمورد حوزه فعالیت کاری خود حداقل یک کتاب بنویسد، می توان گفت که یا اصلا حوزه کاری مشخصی ندارد(کارهای پراکنده و بی اثر انجام میدهد) و یا اینکه بخل علمی دارد و نمی خواهد علمش را منتشر کند. ما حالت بهتری را در نظر می گیریم و آن این است که محقق ما فرصت نوشتن و جمع آوری مطالبش را ندارد. یک دانشجوی فعال و علاقه مند فیزیک می تواند این فرصت را به عنوان فرصت شغلی تلقی کند. یعنی با همکاری محقق، به انتشار تحقیقات و یافته های وی بپردازد. یا اینکه با همکاری وی اقدام به چاپ یک کتاب به عنوان متن آموزشی و درسی بنماید. هم چنین می تواند به همکاری اساتید، به جمع بندی یک موضوع علمی از روی مقالات علمی پرداخته و نتایج آن را در یک کتاب به رشته تحریر در آورد. به هر حال از تالیف و ترجمه کتاب در زمینه فیزیک می توان به عنوان یک فرصت شغلی برای فارغ التحصیل و دانشجوی این رشته نام برد.

فرصتهای شغلی مربوط به رشته فیزیک هسته ای

فیزیک هسته ای در این روزگار بسیار پیشرفت کرده و از جمله تاپ ترین گرایشهای رشته فیزیک به حساب می آید. این رشته ذاتا یک رشته تجربیست و اگر دقت کرده باشید بیشتر روابط آن به صورت تجربی و در آزمایشگاه های تحقیقاتی بدست می آیند. بیشتر دانشجویان این گرایش در مقطع کارشناسی ارشد یک پایان نامه تجربی را می گذارنند. برای مثال بررسی میزان دز دریافتی برای مواد مختلف و یا بررسی میزان رادیواکتویته خاک یک منطقه ، شبیه سازی حفاضهای مختلف برای محافظت در برابر پرتوها، کالیبره کردن دستگاه های فیزیک هسته ای، پرتو درمانی و تاثیر اشعه ها بر روی بدن انسان و کاربرد های آن در درمان بیماری ها و...

غیر از نیروگاه های هسته ای، این گرایش فیزیک بازار کار گسترده ای دارد. برای مثال فیزیک پزشکی و یا پزشکی هسته ای اعم از کارهای درمانی و تحقیقاتی ان. برای تحقیقات در زمینه فیزیک پزشکی قطعا به یک کارشناس فیزیک هسته ای که آشنا با مسایل مربوط به پرتو درمانی و شبیه سازی های مربوط به آن باشد (با نرم افزارهای مختلف مانند جی انت و ...) نیاز است. برای مثال سازمان انرژی اتمی و دانشگاه هایی که دارای رشته فیزیک هسته ای و پزشکی هسته ای هستند( مانند تهران و مشهد) و یا بیمارستاهایی که دارای بخش تحقیقاتی هستند، پتانسیل جذب نیرو در این زمینه را دارند. برای مثال حدود 6 ماه قبل یکی از دانشگاهای علوم پزشکی در فرم استخدامی خود نیاز به فارغ التحصیل رشته فیزیک پزشکی و یا فیزیک هسته ای را اعلام کرده بود. پس دانشگاه های علوم پزشکی هم دارای پتانسیل جذب رشته فیزیک هسته ای می باشند.

هم چنین مراکز صرفا تحقیقاتی نیز از جمله بازارهای کار این رشته هستند. مثلا مرکز علوم تحقیقات دانشگاه آزاد واحد تهران، مراکز تحقیقاتی وزارت دفاع( صنایع دفاعی) ، راکتور تحقیقاتی دانشگاه تهران که از آن برای تحقیقات و تولید رادیو داروها استفاده می شود. برای راهیابی به این مراکز باید رزومه علمی و تجربی بسیار خوبی داشته باشید. اگر فارغ التحصیل رشته فیزیک هسته ای دانش و اطلاعات بالایی در زمینه رادیو داروها و پرتو درمانی داشته باشد، چون در حال حاضر بازار داغی در ایران و جهان دارد، می تواند در یک بخش خوب تحقیقاتی مشغول به کار شود. فیزیک هسته ای و فیزیک پلاسما تقریبا به هم نزدیک هستند مخصوصا در زمینه تولید انرژی به روش گداخت هسته ای. برای مثال کار در بخش تحقیقات فیزیک پلاسما و توکامک واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد و یا بخش تحقیقات گداخت سازمان انرژی اتمی هم جزو فرصتهای شغلی گرایش فیزیک هسته ای به شمار می رود.

هم چنین به نظر می رسد کارخانجات و یا شرکتهای دارو سازی که در زمینه رادیو داروها کار میکنند و یا شرکتهایی که در زمینه واردات و پشتیبانی تجهیزات پزشکی هسته ای فعالیت میکنند نیز به کارشناس فیزیک هسته ای به عنوان کارشناس خرید و یا تجهیزات و یا بازاریابی علمی و یا کالیبراسیون دستگاه ها نیاز داشته باشند.

دو فرصت شغلی برای فارغ التحصیل رشته فیزیک

قطعا برای افرادی که رشته فیزیک را انتخاب کرده اند و یا اینکه پذیرفته شده اند، این سوال در ذهنشان به وجود می آید که بعد از فارغ التحصیلی در کجا و به چه کاری مشغول خواهند شد و این سوال اساسی تمامی دانشجویان و محصلین می باشد.

یکی از مراکزی که یک دانشجوی فیزیک می تواند به عنوان یک فرصت شغلی بدان نگاه کند، شرکتهای مخابراتی و ارتباطاتی است. رشته فیزیک به عنوان یک رشته پایه، اساس پیشرفت مخابرات و ارتباطات را پایه ریزی میکند. برای مثال تکنولوژی فیبر نوری که تحولی شگرف در ارسال اطلاعات به وجود آورده، یقینا محصول تلاش فیزیکدان است و دانشجوی رشته فیزیک از اساس کارکرد ان مطلع است. پس به عنوان کارشناس فیبر نوری و یا کارشناس ارتباطات میتواند در شرکتهای مخابراتی خصوصی و یا دولتی، در صورت نیاز آنها، مشغول به کار شود. کارشناس ارتباطات یعنی فردی که قرار است با فن آوری هایی که باعث انتقال اطلاعات هستند، سروکار داشته باشد. در این روزها که بنده در حال نگارش این سطرها می باشم، شرکت مخابرات ایران از فارغ التحصیلان رشته های مختلف دعوت به همکاری کرده که رشته فیزیک با عنوان شغلی کارشناس ارتباطات، نیز جزو آنها به شمار می رود. برای آگاهی بیشتر می توانید به آدرس http://www.tci.ir مراجعه کنید.

مورد دیگری که می توان بر اساس آگهی های موجود در باز کار رشته فیزیک به عنوان فرصت شغلی رشته فیزیک بدان اشاره کرد، جذب در سازمان سما( مدارس غیر انتفاعی دانشگاه آزاد) است. عناوین شغلی، هیات علمی جهت تدریس در مدارس و یا آموزشکده های فنی حرفه ای، کارشناس امور آموزشی، پژوهشی و فرهنگی، کارشناس آزمایشگاه، کارشناس امور پژوهشی و ارتباط با صنعت، کارشناس امور دانشجویی و فارغ التحصیلان و مشمولین، جزو مواردی است که فارغ التحصیل رشته فیزیک در مقاطع مختلف و در ادوار گوناگون می تواند به عنوان یک شغل تقریبا مرتبط با رشته خود، بدانها نگاه و در صورت تمایل جهت گرفتن پذیرش، اقدام نماید. برای مشاهد آگهی های سازما سما می توانید به ادررس www.sazman-sama.com مراجعه و از نحوه پذیرشها در بازه های زمانی مختلف آگاه شوید.

سخنرانی هایی درباره آینده شغلی رشته فیزیک: سید روح الله معصومی

منبع : http://roohollah5329.blogfa.com